door juf Elly, leerkracht schrijfdans
In de nieuwsbrief van december heeft mijn collega Kirsten een goed stuk
geschreven over de ontwikkelingsfasen van het schrijfonderwijs. Graag wil ik
daarop aansluiten met wat informatie over blokschrift of verbonden schrift.
In de kleutergroepen hebben de kinderen leren kleuren, waarbij zij
spontaan heen en weer gaande bewegingen in schuine richtingen maken. Schuine
bewegingen zijn van nature voorkeursbewegingen, zoals het bij de lusletters ook
gebruikt wordt. Later leren kinderen ook vingerbewegingen aan, die maken dat
kleine en ronde bewegingen gemaakt kunnen worden. De duim en vingers bewegen zo
afgestemd samen dat het potlood alle kanten op kan. Deze dynamische pengreep is
van belang om rondingen in de letters te maken.
Bij het verbonden schrift is het leren van de verbindingen tussen
letters van belang. Juist deze verbindingen zorgen voor een vaste richting in
het schrift en voorkomen omkeringen en spiegelingen. Het voortdurende contact van
het potlood met het papier zorgt voor een doorgaande beweging en meer houvast
als het gaat om het begin en einde van de woorden. Veel blokletters lijken op
elkaar, zoals de m en w, b en d, p en q, en worden met deelbewegingen gemaakt.
Zowel de b als de d wordt met rondjes en stokjes gemaakt, waarbij de leerling
moet onthouden of hij met een stokje of een rondje beginnen moet en in welke
richting het geschreven wordt.
Het precies op de juiste plek starten en stoppen van de beweging is in
motorisch opzicht moeilijk. De schrijfletter heeft een eigen unieke beweging en
afbeelding, die sneller uit het geheugen gehaald kan worden. Dit geldt ook voor
klankgroepen als ge, ver, sch, str, -eeuw, die als één geheel herkend worden
alsof het één letter is. Bij verbonden schrift is er een natuurlijke afstand
tussen de letters binnen een woord, na een woord verplaatst de hand en dat
draagt bij aan een duidelijke afstand tussen de woorden. Kortom, een beter
woordbeeld dan bij blokschrift.
Uit de literatuur blijkt dat verbonden schrift functioneler is dan
blokschrift, maar dat het aanleren van de juiste verbindingen wel de nodige
aandacht vraagt. Hoe makkelijker de motoriek verloopt, hoe beter de koppeling
tussen klank, teken en motoriek tot stand komt. In onze schrijfmethode
‘Novoskript’ zijn speciale oefeningen opgenomen voor moeilijke verbindingen.
Een goede schrijfontwikkeling hangt van veel aspecten af, zoals
schrijfhouding, handvoorkeur, juiste pengreep, schrijfmateriaal, visuele
waarneming, ruimtelijk inzicht, oefening en herhaling, oog- handcoördinatie en motivatie.
Schrijven gaat over vorm-ruimte-beweging, maar instructie, in oefening en
toepassing, zijn daarbij van groot belang. Kleuters schrijven nog geen letters,
zij ‘letteren’: vormen letters van klei, tekenen letters in het zand, of
kleuren letterkleurplaten. Dit doen zij met blokletters om het beeld beter te
kunnen onthouden ter voorbereiding op het leren lezen.
Wilt u meer weten over dit onderwerp, dan kan ik het boekje ‘Aan de
slag met handschriftonderwijs’ van A. Overvelde van harte aanbevelen.